Category: Fréttir

Út er kominn nýr bæklingur Samorku í tilefni af 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi. Á þessum tímamótum leggja samtökin áherslu á þau bættu lífsgæði sem hitaveitunni fylgja, svo sem heilnæmara andrúmsloft, betur hituð hýbýli og betri tækifæri til útivistar, hreyfingar og félagslífs sem tengja má við okkar ríku sundlaugamenningu og mikinn fjölda snjóbræðslukerfa.

Tæp 90% landsmanna hita hús sín með hitaveitu sem byggð er á jarðhita. Flestir aðrir búa við rafmagnshitun en rúm 3% hita hús sín með hitaveitu sem byggist á olíu eða rafmagni. Heitir pottar við íbúðarhús og sumarbústaði skipta tugum þúsunda, flestir þeirra hitaðir með jarðhitavatni. Snjóbræðslukerfin skipta einnig tugum þúsunda, í gangstéttum, bílastæðum og bílaplönum. Loks eru hér á landi um 165 sundlaugar. Þar af eru 130 hitaðar með jarðhitavatni.

Fyllir fimm þúsund Hallgrímskirkjur
Alls nota Íslendingar um 126 milljónir rúmmetra af jarðhitavatni til húshitunar, baða, snjóbræðslu og svo framvegis á ári hverju, eða sem nemur rúmlega 5.200 fullum Hallgrímskirkjum af jarðhitavatni (ekki svo að skilja að nokkur myndi vilja dæla heitu vatni inn í þau glæstu húsakynni, að ofna- og lagnakerfum undanskildum!).

Frumkvöðlar í upphafi 20. aldar
Dæmi um nýtingu heitra lauga til þvotta, iðnaðar, matargerðar og jafnvel lækninga er víða að finna í sögulegum heimildum. Upphaf hitaveituvæðingar á Íslandi er þó rakið til ársins 1908, en það ár var jarðhiti fyrst nýttur hér svo vitað sé til að hita upp íbúðarhús. Var þar að verki Stefán B. Jónsson, bóndi, trésmiður og frumkvöðull með meiru, að Suður-Reykjum í Mosfellssveit. Stefán leiddi vatn úr hver inn í bæinn en jafnframt voru fleiri frumkvöðlar að huga að gerð hitaveitu á þessum árum.

Bætt heilsufar og almenn lífsgæði
Víða má finna lítt aðlaðandi lýsingar á lífinu með kolakyndingu áður fyrr og ekki getur olíukynding talist sérlega umhverfisvæn. Nú á dögum finnst okkur það sjálfsögð lífsgæði að geta hitað hýbýli okkar með ódýru heitu vatni, sótt heitar sundlaugar allt árið um kring, brætt snjó í gangstéttum og götum og andað um leið að okkur hreinna og heilnæmara lofti en ella. Að baki þessum þægindum liggur hins vegar eitt hundrað ára saga hugvits, frumkvæðis og framkvæmdaþreks, sem við njótum ávaxtanna af í öllu okkar daglega lífi í dag.

Hitaveitur spara Íslendingum 10 til 20 milljarða á ári
Húshitun með jarðhita hefur frá því um 1980 sparað Íslendingum 10 til 20 milljarða króna á ári sem ella hefðu farið í innflutning á olíu til brennslu – með tilheyrandi mengun (í seinni tíð hefði rafkynding líklega smám saman tekið við en þá þyrfti líka að afla raforkunnar). Í dag er mikið horft til kosta jarðhitans sem endurnýjanlegs orkugjafa sem gefur frá sér hverfandi lítið af gróðurhúsalofttegundum. Helsti hvatinn að virkjun jarðhitans hér á landi var hins vegar á sínum tíma fjárhagslegur og áratugum saman hefur nýting jarðhitans sparað þjóðarbúinu mikinn innflutning á olíu og kolum og þannig skapað hér mikil verðmæti, auk þess að stuðla að bættum lífsgæðum á marga vegu.

Bæklinginn má skoða hér, en úr prentun er hann af stærðinni 44 * 21 cm. Auglýsingastofan Skaparinn sá um hönnun.

Eurelectric, Evrópusamtök rafiðnaðarins, halda ársfund sinn í Barcelona dagana 16.-17. júní. Á fundinum verður m.a. fjallað um uppbyggingu sameiginlegs raforkumarkaðs ESB, metnaðarfull markmið framkvæmdastjórnar ESB í orku- og loftslagsmálum og um orkunýtingu í nútíð og framtíð. Dagskrá og allar nánari upplýsingar má nálgast á vef Eurelectric.

Aðalfundur Jarðhitafélags Íslands verður haldinn á morgun, þriðjudaginn 22. apríl, í húsakynnum Orkuveitu Reykjavíkur að Bæjarhálsi 1. Fundurinn hefst kl. 15:30. Að loknum venjulegum aðalfundarstörfum mun Guðjón Axel Guðjónsson, skrifstofustjóri í iðnaðarráðuneyti kynna stjórnarfrumvarp um breytingu á lögum á auðlinda- og orkusviði. Boðið verður upp á kaffiveitingar í fundarlok.

Laugardaginn 5. apríl var opnuð sýning í Bókasafni Mosfellsbæjar á vinningstillögu úr samkeppni um útilistaverk sem Samorka og Mosfellsbær munu reisa á nýju torgi við Þverholt. Tilefni samkeppninnar eru 100 ára afmæli hitaveitu á Íslandi, sem miðast við frumkvöðulsstarf Stefáns B. Jónssonar á Suður-Reykjum í Mosfellssveit árið 1908, og 20 ára afmæli Mosfellsbæjar árið 2007.

Ennfremur eru til sýnis tillögur þeirra tveggja annarra listamanna sem forvalsdómnefnd samkeppninnar valdi úr hópi 16 tillagna til frekari þróunar í lokaðri samkeppni, auk annarrar tillögu Kristins, en hverjum þátttakenda var heimilt að skila inn tveimur tillögum.

Vinningstillagan er verkið Hundraðþúsundmiljón tonn af sjóðheitu vatni, eftir Kristin E. Hrafnsson myndlistarmann. Er þar í titlinum vísað til orða Halldórs Kiljan Laxness í bókinni Innansveitarkróniku. Í niðurstöðu dómnefndar um verkið segir:

Framsetning tillögunnar er mjög góð. Mjög auðvelt er að átta sig á hugmyndinni og öll útfærsla tillögunnar er vel unnin.  Hugmyndafræðilegur bakgrunnur nær á skemmtilegan hátt að samtvinna sögu Mosfellsbæjar og sögu hitaveitunnar. Góð tenging er því bæði við söguna, umhverfið og heita vatnið. Ennfremur tekur tillagan fallega tillit til umhverfisins og tengir það vel inn í verk sitt.  Verkið er látlaust og jarðbundið.  Kostnaðaráætlun er vel innan marka sem forsögn í keppnisreglum kveða á um.

Kristinn er fæddur á Ólafsfirði árið 1960 og lagði hann stund á myndlistarnám á Akureyri, í Reykjavík og í München í Þýskalandi. Hann hefur unnið að myndlist frá námslokum árið 1990 og sýnt víða heima og erlendis. Verk eftir Kristin er að finna í öllum helstu listasöfnum landsins og í mörgum stofnunum og sveitarfélögum á landinu.

Einnig eru sem fyrr segir til sýnis önnur tillaga Kristins sem ber sama heiti sem og tillögurnar Rauði þráðurinn eftir Magnús Rannver Rafnsson og Vatn eflir okkar innri kjarna eftir Gunnar Eiríksson.

Bókasafn Mosfellsbæjar er til húsa í Kjarna, Þverholti 2, Mosfellsbæ.

Grein Gústafs Adolfs Skúlasonar í Fréttablaðinu:

Algeng rök gegn byggingu álvers í Helguvík eru á þá leið að ekki sé ýkja mikið atvinnuleysi á Suðurnesjum, þar séu fremur konur en karlar án atvinnu og þær sæki síður en karlar í vinnustaði á borð við álver. Þá sé ekki búið að tryggja orku fyrir vænta stækkun álversins síðar meir. En er það hlutverk stjórnmálamanna að stýra annars sjálfsprottinni uppbyggingu atvinnulífs út frá sjónarmiðum á borð við þessi?

Nú er það raunar svo að á annað hundrað kvenna starfar hjá Alcoa Fjarðaáli á Reyðarfirði. Aðalatriðið er hins vegar það að fjárfestingar eins og þessi eiga ekki sífellt að vera settar í einhvers konar varnarstöðu af hálfu fólks úti í bæ sem telur sig hafa þarna betri yfirsýn yfir alla hluti. Nýlega bárust þannig fréttir af því að erlend leikfangakeðja hyggist síðar á þessu ári opna nýjar verslanir í Grafarholti og á Akureyri. Hvað ef tölur sýna nú að atvinnuleysi meðal íbúa í Grafarholti og á Akureyri sé mest í hópi eldra fólks? Henta þessi störf kannski betur fyrir ungt fólk? Ætti þá ef til vill að stöðva þessi áform? Og hvað með ef útgerðir kaupa ný skip, án þess að hafa fyrirfram tryggt þeim nægan kvóta næstu árin? Þarf ekki að koma upp stjórntækjum til að stöðva slíkt ábyrgðarleysi? Auðvitað er þetta fráleit umræða.

Ekki kjaftastétta að dæma
Bygging álvers í Helguvík á einfaldlega að lúta þeim almennu leikreglum sem öll fyrirtæki lúta með sínar framkvæmdir og fjárfestingar. Umhverfismat, framkvæmdaleyfi, skipulagsmál og hvað það nú allt heitir sem unnið hefur verið að í fjögur ár, í samstarfi við sveitarstjórnir og fleiri aðila. En það er ekki hlutverk stjórnmálamanna eða svonefndra kjaftastétta að fella dóma um þessi áform út frá eigin sjónarmiðum um það hverjum slík störf henti, hversu mikil eftirspurn verði eftir þeim, eða hvort forsvarsmenn umrædds fyrirtækis séu örugglega búnir að reikna dæmið til enda. Ekki frekar en gildir um fjárfestingaráform fyrirtækja í öðrum atvinnugreinum.

Álitsgrein Gústafs Adolfs Skúlasonar í 24 stundum:

Sérkennileg umræða fer nú enn á ný fram um álver og ágæti þeirra. Öflug fyrirtæki þreifa fyrir sér með miklar fjárfestingar sem myndu skapa hér mikil verðmæti og mikinn fjölda góðra starfa. Einhverra hluta vegna er sveitarstjórnarfólki og fleirum sem taka jákvætt í slík erindi ítrekað stillt upp við vegg í viðtölum og opinberri umræðu. Þetta fólk er látið færa rök fyrir að heimila eigi hér slíkar fjárfestingar, með tölum um atvinnuleysi, lág meðallaun á viðkomandi svæðum eða fólksfækkun. Öðrum atvinnugreinum er síðan iðulega stillt upp sem betri valkostum, þótt mismikið fari þar fyrir fjárfestum. Sannleikurinn er sá að ólíkar atvinnugreinar þrífast best hver með annarri.

Tökum stutta varnaræfingu. Regluleg mánaðarlaun verkafólks og iðnaðarmanna í álverum eru mun hærri en meðaltalið á landsvísu, meðalstarfsaldur með því lengsta sem gerist, veltuhraði starsfsfólks með því lægsta sem þekkist og álverin hafa verið í fararbroddi í öryggis- og aðbúnaðarmálum. Er þetta haft hér úr erindi framkvæmdastjóra ASÍ og verður seint talin lýsing á slæmum vinnustöðum. Starfsemi álvera byggir á mikilli sjálfvirkni og hugbúnaðargerð. Hlutfall háskólamenntaðra er talsvert hærra en að meðaltali í atvinnulífinu og fjöldi iðnaðarmanna mjög mikill. Álverin hafa verið í fararbroddi í starfsmenntamálum. Fjöldi fyrirtækja eru í raun skilgetin afkvæmi áliðnaðarins, meðal annars hugbúnaðarfyrirtæki og verkfræðistofur.

Hljómar vel, en hér er samt alls ekkert verið að mæla með álverum umfram aðra atvinnustarfsemi. Öll atvinnustarfsemi á einfaldlega að njóta sannmælis og lúta þeim lögum og reglum sem í gildi eru hverju sinni. Mörg þúsund Íslendingar hafa sitt lifibrauð með beinum og óbeinum hætti af starfsemi álvera og þúsundir binda vonir við hugmyndir um þess háttar uppbyggingu og verðmætasköpun í sínu héraði. Þetta fólk er nákvæmlega jafn merkilegt og það fólk sem starfar í öðrum atvinnugreinum og á ekki sífellt að þurfa að þola að lítið sé gert úr því í opinberri umræðu.

Í átt til grænna hagkerfis – Greening the Economy – var yfirskrift European Business Summit í Brussel á dögunum, en þar er á ferðinni eins konar aðalfundur Evrópusamtaka atvinnulífsins. Fundinn ávarpaði fjöldi forystumanna evrópsks atvinnulífs, stjórnmála og Evrópustofnana. Fulltrúi Samorku sat fundinn í ár en orkumál voru í forgrunni umræðunnar. Óhætt er að segja að margt fróðlegt hafi þarna borið á góma, þótt staða Íslands á sviði orkumála sé mjög frábrugðin því sem gerist innan Evrópusambandsins (ESB).

Framkvæmdastjórn ESB hefur sett fram tillögu um þrjú markmið fyrir sambandið sem ná skuli árið 2020, og hljóma þau öll upp á 20% – bætt orkunýting, hlutur endurnýjanlegra orkugjafa og samdráttur í losun gróðurhúsalofttegunda. Þess ber að geta að hérlendis er þetta hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa 75% og stefnir í 80% síðar á þessu ári. Eru þessar tillögur ESB gjarnan kallaðar „græni pakkinn“ en málið er þó ekki alveg svo einfalt.

Verðmætasköpun – eftirspurn mætt
Í ræðu sinni á fundinum lagði þannig José Manuel Barroso, forseti framkvæmdastjórnar ESB, áherslu á það að þessi markmiðssetning ESB myndi hafa í för með sér mikla rannsókna- og þróunarvinnu og að eftirspurnin eftir nýrri tækni myndi fara vaxandi um heim allan á komandi árum. Þarna þyrfti ESB að taka forystuna og í kjölfarið myndi hinn svonefndi græni pakki í raun stuðla að hagvexti og nýjum störfum – verðmætasköpun. Ekki voru þó allir sammála þessari nálgun en árlegur kostnaður við græna pakkann svonefnda hefur verið metinn á allt frá 0,6% til 1-2% þjóðarframleiðslu ESB.

Aukið orkuöryggi
Andris Piebalgs, sem fer með orkumálin í framkvæmdastjórn ESB, lagði hins vegar á það áherslu að stefna ESB um bætta orkunýtingu og aukinn hlut endurnýjanlegra orkugjafa væri jafnframt mikilvægt framlag til eflingar á orkuöryggi aðildarríkjanna. Mörg ríki ESB eru mjög háð innflutningi á orkugjöfum, meðal annars á gasi frá Rússlandi, og hefur sú staða lengi verið mörgum hugleikin innan ESB.

Allt önnur staða hér – tækifæri fyrir Ísland
Ísland er sem fyrr segir í allt annarri stöðu en aðildarríki ESB. Hér er hlutur endurnýjanlegra orkugjafa þegar margfalt hærri en þessi ríki hafa sett stefnuna á, eða 75% og stefnir í 80%. Þá eru Íslendingar blessunarlega miklu minna háðir innflutningi orkugjafa en flest samanburðarríki, enda 99,9% allrar okkar raforku framleidd úr innlendum endurnýjanlegum orkugjöfum auk þess sem 90% heimila í landinu njóta aðgangs að jarðhitaveitu. Víðast hvar í Evrópu gegna gas, olía og kol lykilhlutverkum í þessum efnum. Engu að síður er okkur hollt að fylgjast grannt með þeirri þróun sem á sér stað erlendis t.d. á sviði bættrar orkunýtingar. Þá eru okkur mikilvægar allar framfarir sem snúa að orkunýtingu samgöngutækja eða framförum á borð við þróun á öflugri rafhlöðum í bifreiðar. Við gætum jú fyllt tankinn með grænni raforku. Loks hafa íslensk orkufyrirtæki, verkfræðistofur og fleiri aðilar upp á mikla þekkingu að bjóða í nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og tækifærin því mikil á þessu sviði.

Föstudaginn 29. febrúar heldur Jarðhitafélag Íslands vorfund sinn og er yfirskriftin að þessu sinni Vannýtt tækifæri í lághitanýtingu. Fundurinn verður haldinn í Orkugarði að Grensásvegi 9 og erindi flytja þau Haukur Jóhannesson jarðfræðingur á ÍSOR, Guðni A. Jóhannesson orkumálastjóri, Halldór Halldórsson formaður Sambands sveitarfélaga, Svanfríður Jónasdóttir bæjarstjóri í Dalvíkurbyggð og Guðjón Axel Guðjónsson skrifstofustjóri í iðnaðarráðuneyti. Ásgeir Margeirsson formaður Jarðhitafélagsins setur fundinn.

Sjá dagskrá hér.